ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΑΝΤΙΚΡΥ ΘΟΔΩΡΗΣ ΔΕΥΤΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ

 Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21 Φεβρουαρίου 1913) από τον τουρκικό ζυγό, ο ελληνικός στρατός συνεχίζει ελευθερώνοντας μία-μία και τις πόλεις της Βορείου Ηπείρου μέχρι έξω από τον Αυλώνα. Μερικές μάλιστα πόλεις της Βορείου Ηπείρου ανέκτησαν νωρίτερα την ελευθερία τους (π.χ. Χειμάρρα με τον Σπ. Σπυρομήλιο 5/10/1912 , Κορυτσά με τον Παν. Δαγκλή 7/12/1912).

Στις 17 Δεκεμβρίου 1913 η Ιταλία και η Αυστροουγγαρία, δυστυχώς, εξυπηρετώντας δικά τους συμφέροντα, με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας δημιουργούν για πρώτη φορά το Αλβανικό κράτος, περιέχοντας στα όριά του προς ενίσχυση της νεοϊδρυθείσης Αλβανίας και τη Βόρειο Ήπειρο. Από τότε το βόρειο τμήμα της Ηπείρου πέρασε στην ιστορία ως «Βόρειος Ήπειρος». Μάλιστα εκβιάζουν την Ελληνική κυβέρνηση να διαλέξει μεταξύ νησιών ανατολικού Αιγαίου και Βορείου Ηπείρου
Το γεγονός αυτό ανάγκασε τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό να ξεσηκωθεί προχωρώντας σε ένοπλη εξέγερση με αποκορύφωμα την ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ της Βορείου Ηπείρου στις 17 Φεβρουαρίου 1914. Σχηματίσθηκε Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο και μέλη τους ηρωικούς Μητροπολίτες Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, Βελλάς & Κονίτσης Σπυρίδωνα και Κορυτσάς Γερμανό. Υψώνεται η σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου και ενταγμένος ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός σε εθελοντικά αυτονομιακά σώματα & «ιερούς λόχους» ελευθερώνει τη Βόρειο Ήπειρο υποχρεώνοντας τους Αλβανούς να υπογράψουν στις 17 Μαΐου 1914 ( δηλαδή σε 3 μήνες) το Πρωτόκολλο της Κερκύρας. Σύμφωνα με αυτό, αναγνωρίζονταν αυτονομία και αυτοδιοίκητο της Βορείου Ηπείρου, ελευθερία σχολείων, γλώσσας, θρησκείας, επί πλέον δε το δικαίωμα να έχουν οι Βορειοηπειρώτες δικό τους στρατό και δική τους χωροφυλακή. Ονομάζεται η περιοχή «Ήπειρος» περιλαμβανομένων και της Χειμάρρας, Αργυροκάστρου, Αγ. Σαράντα, Κολώνιας, Λεσκοβικίου, Πρεμετής, Κορυτσάς κ.α. και οι κάτοικοι της ονομάζονται «Ηπειρώτες» και όχι «Αλβανοί».
Η έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και η έκρυθμη κατάσταση στην Αλβανία αναγκάζει τους Ευρωπαίους να επιτρέψουν την είσοδο του ελληνικού στρατού για την αποκατάσταση της τάξης στη Βόρειο Ήπειρο. Έτσι, στις 14 Οκτωβρίου 1914 ο ελληνικός στρατός ελευθερώνει για δεύτερη φορά τη Βόρειο Ήπειρο. Η αυτονομιακή κυβέρνηση παραδίδει ευχαρίστως την εξουσία της στον ελευθερωτή στρατό. Η ένωση της Βορείου Ηπείρου με την Ελλάδα ακολουθήθηκε από τη συμμετοχή δεκαέξι αντιπροσώπων της στη βουλή των Ελλήνων στις ελληνικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν ενα χρόνο αργότερα.
Ο διχασμός, όμως, και η έλλειψη ομοψυχίας στην Ελλάδα (Βενιζέλου - βασ. Κωνσταντίνου), που είχε ως συνέπεια και την Μικρασιατική καταστροφή (1922), έδωσαν την ευκαιρία στους Ευρωπαίους προστάτες των Αλβανών να αποσπάσουν και πάλι τη Βόρειο Ήπειρο από τον εθνικό κορμό.
Στη δεκαετία του 1920 ο αλβανικός εθνικισμός απέκοψε πραξικοπηματικά την Αλβανική Εκκλησία από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Προσπάθησε μάλιστα να επιβάλει ως λειτουργική γλώσσα παντού την Αλβανική. (Κύριος εκπρόσωπος ο Αλβανός ψευδεπίσκοπος από την Αμερική Φαν Νόλι).
Στη δεκαετία του 1930 ο βασιλιάς Ζιώγου επιτέθηκε εναντίον της Ελληνικής παιδείας. Οι Βορειοηπειρώτες προσφεύγουν στο δικαστήριο της Χάγης και δικαιώνονται (1935).
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 στο πλευρό των Ιταλικών μεραρχιών εισέβαλαν και δύο Αλβανικές εναντίον της Ελλάδος. Ο γενναίος, όμως, ελληνικός στρατός προήλασε και πάλι νικηφόρα στη Βόρειο Ήπειρο και έγινε δεκτός από τους Βορειοηπειρώτες ως ελευθερωτής. Για τρίτη φορά ελευθερώθηκε η Βόρειος Ήπειρος.
Η ελευθερία αυτή κράτησε μέχρι τον Απρίλιο του 1941, οπότε με την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα, ο ελληνικός στρατός εγκατέλειψε και τη Βόρειο Ήπειρο.
Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα του Άξονα, η Ελληνική Κυβέρνηση ζήτησε στη Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης των 21 Εθνών στο Παρίσι (30/08/1946) την ένωση της Βορείου Ηπείρου με την Ελλάδα. Το ζήτημα παραπέμφθηκε - ύστερα από αντιδράσεις του Σοβιετικού Υπουργού Εξωτερικών Μολότωφ και άλλων κομμουνιστικών κρατών - στο Συμβούλιο Υπουργών των Εξωτερικών των Μεγάλων Δυνάμεων (Γαλλία, ΗΠΑ, Μεγ.Βρετανία, Ρωσία) που έγινε στη Νέα Υόρκη (4 Νοεμβρίου έως 12 Δεκεμβρίου 1946),. Το Συμβούλιο ανέβαλε τη λήψη αποφάσεων ως προς το Βορειοηπειρωτικό για μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης με την Αυστρία και τη Γερμανία. Η συνθήκη ειρήνης με την Αυστρία υπογράφηκε στις 15 Μαΐου 1955 στην Βιέννη. Με την Γερμανία στις 12 Σεπτεμβρίου 1990 στην Μόσχα.
Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα εκκρεμεί και περιμένει τή λύση του.
Ο Θοδωρής Δεύτος μας μεταφέρει στο 1955, λοιπόν, όπου πέντε νέοι Βορειοηπειρώτες προσπαθούν να διαφύγουν στην Ελλάδα, αλλά δυστυχώς, οι αλβανικές περίπολοι και το ηλεκτροφόρο συρματόπλεγμα κατά μήκος της συνοριακής γραμμής, τους σταματούν.
Ο κεντρικός ήρωας, ο Οδυσσέας, καταφέρνει και περνάει αντίκρυ!
Αμερικανός πολίτης, πλέον, επιστρέφει πίσω μετά από τριάντα τέσσερα χρόνια, θέλοντας να μάθει τι απέγιναν οι δικοί του άνθρωποι. Για ακόμη μια φορά, η ζωή όλων θα αλλάξει....
Το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου είναι το πιο άγνωστο ζήτημα σε μας τους Έλληνες. Με την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την εισροή χιλιάδων Βορειοηπειρωτών αλλά και Αλβανών στην Ελλάδα, έμαθε η νέα γενιά λίγα πράγματα για τον ρόλο των τότε πολιτικών σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σήμερα, ο συγγραφέας, με αληθινές μαρτυρίες μάς παρουσιάζει την σκληρή πολιτική στάση της Αλβανίας προς στην ελληνική μειονότητα. Οι Έλληνες Βορειοηπειρώτες γέμισαν τις πιο απάνθρωπες φυλακές της χώρας αφήνοντας το αίμα τους και πολλοί από αυτούς, την ίδια τους τη ζωή.
Με ψεύτικες κατηγορίες και δίκες αλλά και με τον τίτλο του "θιγμένου" ο κάθε Έλληνας μαρτύρησε το λιγότερο για δεκαπέντε χρόνια. Μερικοί τα κατάφεραν και γύρισαν στις οικογένειές τους δίχως βέβαια, σώμα και ψυχή. Κάποιοι άλλοι, όμως, άφησαν την τελευταία τους πνοή, και την τελευταία ρανίδα του αίματός τους.
Τα βασανιστήρια πολλά και φρικιαστικά. Κάθε μέρα το ξύλο ήταν το λιγότερο "κέρασμα". Χωρίς τροφή και με ανυπόφορο κρύο, βίωναν καθημερινά τα μαρτύρια της κόλασης. Η λευτεριά ήταν για αυτούς το όνειρο που τους κρατούσε ζωντανούς.
Οι γείτονές μας, οι Αλβανοί, κάψανε εκκλησίες, γκρέμισαν σπίτια και στήσανε στα τρία μέτρα κάθε Έλληνα της μειονότητας. Σκότωσαν με ευκολία κάθε ψυχή ελληνική, καθετί ελληνικό.
Το άδικο σε όλα αυτά είναι ότι η συμμετοχή της Ελλάδας ήταν μηδαμινή. Σφαγιάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι στο όνομα της ελευθερίας, στο όνομα της χώρας μας. Η ιστορία δεν την δικαιώνει γιατί δεν της αξίζει. Δεν όρθωσε, όπως έπρεπε, το ανάστημά της απέναντι στους δολοφόνους των παιδιών της.
Στο σημείο αυτό θέλω να αναφέρω ότι ο παππούς μου μπήκε στην Ελλάδα το 1922 με την μισή οικογένεια του. Παιδάκι τότε, γύρω στα δώδεκα, ήρθε στη Θεσσαλονίκη με τα δύο αδέρφια του, αφήνοντας πίσω γονείς, αδέρφια, συγγενείς και φίλους. Ο ένας αδερφός έφυγε για την Αμερική, όπως και ο Οδυσσέας. Δεν βρεθήκανε ποτέ ξανά! Με κανένα μέλος της οικογένειάς του. Χάθηκαν μέσα στο πέρασμα των χρόνων σε καινούριες πατρίδες. Η Σίνιτσα ήταν, πλέον, παρελθόν.
Πρόκειται για ένα βιβλίο που λέει την αλήθεια, που λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Χωρίς περιττές αμπελοφιλοσοφίες, αλλά με γνώση, στρέφει το δάχτυλο προς εκείνη την πλευρά. Σε μια ακόμη χαμένη πατρίδα!
Ένιωσα μέσα μου να σκιρτά, παρόλο που γεννήθηκα εδώ, όπως και ο πατέρας μου, μια λύπη μεγαλύτερη, αν μπορούμε να τη μετρήσουμε. Ένα "γιατί" θέριεψε μαζί με ένα ακόμη μεγαλύτερο "κατηγορώ". Για ακόμη μια φορά η Ελλάδα αφανής!
Κύριε Δεύτο, με συγκινήσατε βαθιά, ανεξάρτητα από την καταγωγή μου. Το βιβλίο σας, με την ακόμη πιο ώριμη γραφή σας, λυγάει και σίδερα . Οι ανθρώπινες φωνές βγαίνουν αβίαστα μέσα από κάθε σελίδα του. Φωνές σπαρακτικές, γεμάτες λυγμό και πόνο.
Κατατρεγμένοι Ελληνες με φωνή "βοώντος εν τη ερήμω".
Ένα μεγάλο ευχαριστώ από εμένα και τον πατέρα μου γιατί μας μαθαίνετε ιστορία κάτι που δεν πρόκειται ποτέ να κάνει το κράτος μας μέσα από τα βιβλία του.
Συγχαρητήρια!

Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε εδώ.